Tam Ly Hoc - Xa Hoi Hoc - K38 - DHTH
Bạn có muốn phản ứng với tin nhắn này? Vui lòng đăng ký diễn đàn trong một vài cú nhấp chuột hoặc đăng nhập để tiếp tục.

Khế ước xã hội của J.J.Rousseau - P1

Go down

Khế ước xã hội của J.J.Rousseau - P1 Empty Khế ước xã hội của J.J.Rousseau - P1

Bài gửi  Nguyen Hong Ha Sun Nov 11, 2007 9:16 pm

Tư tưởng chủ quyền nhân dân trong tác phẩm khế ước xã hội của J.J.Rousseau - P1
Phạm Thế Lực
Tạp chí Khoa học xã hội

Rousseau là một trong những nhà tư tưởng vĩ đại của Pháp thế kỷ XVIII. Người đã đặt nền móng tư tưởng quan trọng cho cuộc Đại cách mạng Pháp 1789 là quá trình đấu tranh cho tự do, dân chủ trên thế giới.

Trong các tác phẩm của Rousseau. Khế ước và xã hội có ý nghĩa hơn cả, nó gắn liền với tên tuổi và sự nghiệp của ông. Tác phẩm này cùng với tác phẩm của các nhà tư tưởng cùng thời như J.Lockc, S.Montesquieu đã tạo ra sức mạnh tinh thần cho các cuộc cách mạng tư sản diễn ra mạnh mẽ ớ thế kỷ XVIII. Cho đến ngày nay, nhiều nội dung trong tác phẩm ấy vẫn được kế thừa đã được nêu trong các văn kiện chính trị quan trọng như một tinh thần cách mạng đối với nhân loại. Trong Khế ước và xã hội, chủ quyền nhân dân là tư tưởng xuyên suốt tác phẩm.

1) Khế ước xã hội là cơ sở, nguồn gốc của xã hội dân sự và chủ quyền nhân dân

Cũng như những nhà tư tưởng của trường phái pháp quyền tự nhiên, Rousseau giải thích sự hình thành xã hội và nhà nước trên quan điểm của thuyết quyền tự nhiên và thỏa thuận xã hội.

Rousseau đặt vấn đề cần phải có một khế ước hay một công ước xã hội khi con người đã thoát ra khỏi trạng thái tự nhiên như các động vật khác để trớ thành con người dân sự trong xã hội. Nhưng đế tìm ra những yếu tố hợp lý làm nền tảng cho một liên hợp chính trị chính đáng, theo Rousseau, người ta phải tìm hiểu về tở chức đầu tiên của loài người - tổ chức đời sống trong trạng thái tự nhiên trước khi bước vào tổ chức của con người, để có thể biết được lý do tại sao con người liên kết với nhau. Rousseau giả định rằng con người trong trạng thái tự nhiên là tự do bình đẳng nhưng do phải đối mặt với tự nhiên, con người gặp phải nhiều thử thách quá lớn không thể tự vượt qua. Có thể một lúc nào đó sức mạnh bên ngoài lấn át cá nhân và sự tự do tự nhiên cũng có thế bị lạm dụng và đưa đến tình trạng mất an ninh. Vậy phương pháp duy nhất đế con người tự bảo vệ là họ phải kết hợp lại với nhau thành một lực lượng được điều khiển bằng một động cơ chung. khiến cho mọi người đều hành động một cách hài hòa. Kết quả của hình thức tổ chức này là không ai bị mất cái gì cả, ngược lại, mọi người đều được bảo đảm an ninh bởi sức mạnh của cộng đồng. Đó là vấn đề cơ bản mà Khế ước và xã hội đề ra cách giải quyết.

Như vậy, xã hội dân sự được hình thành trên cơ sở những liên kết chính trị của các cá nhân bình đẳng. Rousseau cho rằng quyền dân sự của con người chỉ xuất hiện khi hình thành xã hội cho nên con người phải trao quyền hành lại cho cộng đồng khi liên kết với nhau. Toàn thể thành viên trong cộng đồng xã hội sẽ trở thành một tập thể chính trị với quyền hành tối thượng. Quyền hành tối thượng này thuộc về cộng đồng thay vì một cá nhân hay một nhóm lãnh đạo. Cộng đồng khó có thẻ xây dựng quyền lực tối thượng nếu các thành viên trong cộng đồng đều đòi giữ lại quyền hành của cá nhân mình. Nếu mọi người đều tự ý làm theo ý muốn của cá nhân thì xã hội sẽ trở nên hồn loạn và loài người sẽ quay trở lại trạng thái tự nhiên. Do vậy, khi tham gia vào khế ước xã hội, con người phải từ bỏ quyền tự do sống theo cảm xúc cá nhân mang tính cách phản xã hội. Quyền tự do sống theo ý muốn riêng và quyền làm chủ tất cả những gì mà sức mạnh cá nhân cho phép không phải là quyền tự do chân chính. Vậy thì bước vào xã hội dân sự, con người mất đi cái tự do thiên nhiên và cái quyền hạn chế được làm những điều muốn làm mà không làm được. Nhưng mặt khác con người thu được quyền tự do dân sự và quyền sở hữu cái mà anh ta có. Tài sản thuộc sở hữu cá nhân được toàn thể cộng đồng công nhận và toàn thể thành viên trong cộng đồng đều được bình đẳng dưới pháp luật.

Sự ra đời xã hội dân sự đã làm cho con người trưởng thành hơn rất nhiều. Hàng loạt các mối quan hệ phức tạp cùng với quy mô ngày càng mở rộng của xã hội dân sự đã đặt ra những yêu cầu khách quan trong việc tổ chức quản lý đời sống xã hội. Chính yêu cầu khách quan đó đã đòi hỏi phải có một tổ chức bộ máy hợp lý để đảm bảo xã hội trong vòng trật tự. Khi đó, những thoả thuận của con người cũng là cơ sở cho mọi chính quyền hợp pháp. Thông qua công ước, mỗi người ủy một phần quyền của mình cho lãnh đạo tối cao mang ý chí chung và do đó trở thành thành viên của nó. Toàn bộ quyền lực được chuyển giao cho bộ phận cầm quyền được thiết lập từ các thành viên tham gia khế ước. Do đó chủ quyền thuộc về nhân dân.

Chủ quyền nhân dân có hai đặc điểm là không thể ủy thác và không thể phân chia. Chủ quyền nhân dân, theo Rousseau là một thực thể thống nhất, nó không thể được đại diện bởi cá nhân nào mà là quyền lực được tận hành bới ý chí chung. Chủ quyền không thể chuyển giao cho cá nhân, nó luôn thuộc về nhân dân và không thể bị hạn chế bởi bất kỳ đạo luật nào. Tính tối cao của nhân dân thể hiện ở chỗ họ không bị ràng buộc bởi những luật lệ trước đó và vào mọi thời điểm họ có thể thay đối cả những thỏa thuận ban đầu của khế ước. Sự tự do và bình đẳng của những người tham gia khế ước là cái bảo đảm sự liên kết nhân dân vào một thực thể với những quyền lợi không thể đi ngược với những quyền lợi của từng cá nhân.

Có thể nói, tư tưởng dân chủ đã xuyên suốt toàn bộ học thuyết của Rousseau về chủ quyền nhân dân. Rousseau đề ra tư tưởng quyền lực trực tiếp của nhân dân, tính tối cao của quyền lực nhân dân, từ đó ông đưa ra kết luận đề sự không thể chấp nhận việc đại diện nhân dân cản trở nhân dân thực hiện các quyền của mình.

2) Ý chí chung của nhân dân được công bố lên chính là luật pháp

Trong xã hội dân sự, luật pháp không những có vai trò quan trọng đối với việc xác lập quyền hạn và nghĩa vụ của mỗi người, mà còn là cơ sở để đo lường sự phải trái trong quan hệ giữa các thành viên xã hội và giữ cho xã hội trong vòng trật tự. Theo Rousseau, luật là những điều khoản của ý chí chung và bao giờ cũng mang tính tổng quát cho mọi người. Ý chí chung phản ánh lợi ích chung của cộng đồng và chính lợi ích chung của cộng đồng phải trở thành nền tảng của luật pháp. Thế nhưng ý chí chung muốn thật sự là ý chí chung thì phải là ý chí chung từ trong đối tượng và trong bản chất của nó, phải từ tất cả và ứng dụng cho tất cả. Ý chí chung sẽ mất đi sự đúng đắn tự nhiên khi nó thiên về một đối tượng riêng lẻ nhất định".

Như vậy, ý chí chung chỉ tính đến lợi ích chung của cộng đồng và xã hội sẽ phát hiện ra lợi ích chung của cộng đồng để xác định ý chí chung. Để xác định ý chí chung, người ta phải loại bỏ tất cả những ý kiến khác biệt của các thành viên trong xã hội để có thể tổng hợp được ý muốn chung. Rousseau phân biệt ý chí chung và ý chí của tất cả. ý chí của tất cả chỉ là sự tập hợp thuần túy những quyền lợi riêng rẽ, trong khi đó ý của chung được hình thành bằng cách loại bỏ trong tập hợp đó những quyền lợi triệt tiêu nhau. Đằng sau những suy luận toán học này là một vấn đề chính trị quan trọng: vấn đề hòa hợp những quyền lợi mâu thuẫn với nhau giữa các cá nhân, các đẳng cấp và toàn xã hội. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ có thể thành công khi mà mọi người đều đưa ra ý kiến riêng với tư cách công dân của quốc gia thay vì trên tư cách thành viên của một thế lực riêng nào đó.

Khi ý chí chung của toàn thể dân chúng được công bố, nó sẽ trở thành hành động của chủ quyền tối cao, đó tức là luật. Như vậy "luật chỉ là sự công bố của ý chí toàn dân, cho nên trong quyền lực lập pháp không ai có thể đứng ra thay mặt nhân dân để làm ra luật". Luật này phải có sự tham gia soạn thảo của tất cả dân chúng và chỉ có hiệu lực khi được đa số dân chúng thông qua, tuy nhiên Rousseau cũng đề cập đến việc bảo lưu ý kiến của thiểu số. Ông cũng cho rằng đa số chưa chắc đã đúng và thiểu số không hẳn là sai. Để cho đa số không bị nhầm lẫn, theo ông, phải công khai cung cấp đầy đủ thông tin cho dân chúng để họ tự bàn bạc và quyết định. Ông cũng lên tiếng cảnh báo thủ đoạn lợi dụng số đông, núp bóng tập thể để mưu lợi cho cá nhân. ông cho rằng mỗi người phải bỏ qua quyền lợi bè phái và hành động như một công dân của quốc gia khi đóng góp ý kiến, và xã hội phải loại bỏ những nhóm hay tổ chức với các mục tiêu phục vụ quyền lợi riêng biệt.

3) Về quyền lực tối cao và tổ chức bộ máy Nhà nước

Theo lập luận của Rousseau, quyền lực tối thượng, chủ quyền nhân dân, quyền lập pháp là những cách gọi khác nhau của quyền lực tối cao.

Quyền lực tối cao là quyền lực được điều hành bằng ý chí chung của tất cả dân chúng. Quyền lực này được thiết lập từ những cá thể thành viên hợp lại tạo ra nó, cho nên nó không có và không thể có lợi ích nào trái ngược với các thành viên... Quyền lực tối cao chỉ nhờ có tổ chức như trên mới tồn tại được, nên luôn luôn tự nó phải là tất cả những gì tạo ra nó". Do vậy, cơ thể chính trị có quyền lực tối cao phải là một "con người tập thể" và "con người tập thể" này có quyền tuyệt đối đối với các thành viên của nó. Tuy nhiên, quyền lực tối cao không thể vượt qua giới hạn của công ước tổng quát, tức là không thể vi phạm những thoả thuận mà con người đã xác lập.

Quyền lực tối cao là thống nhất không thể phân chia. Thống nhất vì nó là ý chí chung của nhân dân, đại diện và bảo vệ lợi ích chung của nhân dân. Khẳng định tính bất phân của chủ quyền nhân dân, Rousseau loại trừ sự phân chia quyền lực như sự bảo đảm cho tự do chính trị. Ông phê phán các nhà chính trị trước đó và đương thời đã phân chia quyền lực nhà nước thành quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp như những bộ phận tách rời. Theo ông, có sự sai lầm này là vì họ không xuất phát từ những khái niệm đúng đắn về quyền uy tối cao mà chỉ nắm lấy những biểu hiện bề ngoài, coi đó là các bộ phận của quyền uy tối cao. Thực chất, những bộ phận quyền hành được chia tách ra như vậy đều phụ thuộc vào quyền lực tối cao, đều giả định phải có ý chí tối cao, môi bộ phận đều chỉ nhằm thực hiện ý chí tối cao đó. Để tránh tình trạng chuyên quyền và vô pháp luật, Rousseau cho rằng chỉ cần: 1) Giới hạn thẩm quyền của các cơ quan lập pháp và hành pháp, 2) Sự phục tùng của chính quyền hành pháp đối với chủ quyền nhân dân. Như vậy, Rousseau đã đặt tư tưởng giới hạn thẩm quyền của các cơ quan nhà nước đối lập với nguyên tắc phân chia quyền lực (Văn phòng Quốc hội, 2002. tr. 40 - 42).

Theo tạp chí khoa học Xã hội.

Nguyen Hong Ha
Admin

Tổng số bài gửi : 22
Registration date : 09/11/2007

https://tamly-xahoi-k38.forumvi.com

Về Đầu Trang Go down

Về Đầu Trang


 
Permissions in this forum:
Bạn không có quyền trả lời bài viết